سالهاست که از عینکهای آفتابی چه بصورت مد و یا جهت تامین راحتی بیشتر در مقابل نور شدید، استفاده میشود. چشم پزشکان معتقدند دلیل دیگری نیز برای استفاده از عینکهای آفتابی وجود دارد که آن هم تامین سلامت طولانی مدت چشمها در موقعیتهای مختلف است.
نتایج چندین مطالعه ده ساله اخیر نشان میدهد که ساعتها اقامت در شرایط آفتابی و بدون حفاظ کافی در مقابل چشم شانس بروز بیماریهای چشم را افزایش میدهد.
در سال 1988، گروهی از چشم پزشکان مطالعهای را بر روی 838 ماهیگیر خلیج Chesapeake انجام دادند که سالها عمر خود را بر روی آب گذرانده بودند. ماهیگیرانی که هیچگونه حفاظ چشمی نداشتند در مقابل کسانی که از عینک آفتابی یا کلاه لبهدار استفاده میکردند 3 برابر بیشتر به کاتاراکت (آب مروارید) مبتلاشده بودند. کاتاراکت درواقع کدورت عدسی چشم طبیعی است .
براساس این مطالعه و مطالعات دیگر، درحال حاضر چشم پزشکان توصیه میکنند که هرگاه تا حدی درمقابل آفتاب قرار میگیرید که احتمال برنزه شدن پوست و یا سوختگی ناشی از آفتاب نیز بالا میرود، از عینکهای آفتابی جاذب اشعه ماورا بنفش استفاده نمایید، بویژه اگر در ارتفاعات و یا در نزدیکی استوا زندگی میکنید.
انواع مختلف عینکهای آفتابی
کارخانههای سازنده برای حفاظت چشم در مقابل اثرات مضر آفتاب، طرحهای جدیدی را ارائه کردهاند. این سازندگان قول حفاظت چشم در مقابل اشعه ماورا بنفش یا دیگر انواع تشعشات طبیعی را میدهند ولی باید توجه داشت که حفاظت در مقابل بعضی از این شعاعها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
عینکهایی که 99% اشعه ماورا بنفش را جذب میکنند
توصیه میشود همواره عینکی را خریداری کنید که این خاصیت را داشته باشد. حضور طولانی مدت در مقابل اشعه ماورا بنفش، یا اولترا ویوله (UV) و آفتاب با برخی بیماریهای چشمی ارتباط دارند.
چه عدسیهای پلاستیکی و چه عدسی های شیشه ای تا حدی اشعه ماورا بنفش را جذب میکنند، ولی جذب UV توسط این عدسیها را میتوان با اضافه نمودن موادی شیمیایی به ماده اصلی لنز و یا پوشاندن لنز با مادهای مخصوص ارتقا داد.
همواره عینکی را خریداری کنید که 99 تا 100% اشعه UV را جذب کند. بعضی کارخانههای سازنده برچسبهایی را بروی عینک محصول خود نصب میکنند با این مضمون که جذب UV تا بیش از 400 نانومتر صورت میگیرد که این نیز به معنای همان جذب 100% شعاع UV است.
عینکهایی که 90% اشعه مادون قرمز را بلوک میکنند
طول موجهای مادون قرمز بخش غیرقابل رویت نور بوده (طول موج آنها بلندتر از طول موج نور قابل رویت است) و سبب تولید گرما میشوند.
بخش مادون قرمز نور خورشید ناچیز بوده و چشم نیز این طول موج را بخوبی تحمل میکند. ادعای بعضی کارخانه -های سازنده عینکهای أفتابی در جهت حفاظت چشم در مقابل اشعه مادون قرمز است و حال آنکه تحقیقات موجود رابطه محکمی را بین بیماریهای چشمی و اشعه مادون قرمز نشان ندادهاند.
عینکهای بلوک کننده نور آبی (Blue- blocking)
اینکه نور آبی هم برای چشم مضر باشد هنوز مورد بحث است. عدسیهایی که نور آبی را بلوک میکنند ته رنگی کهربایی داشته و سبب میشوند محیط اطراف برنگ زرد یا نارنجی دیده شود. لنزهای رنگی سبب می شوند که اشیا دور بویژه در شرایطی مثل برف و یا غبار واضحتر دیده شوند. از این نظر عینکهای کهربایی مزبور بیشتر توسط اسکی بازان، شکارچیان، قایقرانان و یا خلبانان استفاده میشود.
عینکهای پلاریزه
عدسیهای پلاریزه خیرگی نور خورشید را که انعکاس یافته از سطوح صافی مثل سنگفرش خیابانها و یا سطح آب باشند از بین میبرند. از این نظر در مواردی مثل رانندگی و یا ماهیگیری میتوانند بسیار مفید باشند.
پلاریزاسیون عدسیهای مزبور هیچ تاثیری بر جذب اشعه UV نخواهد داشت، ولی بسیاری از عدسیهای پلاریزه امروزی خاصیت جذب اشعه UV را نیز دارند. برچسب عینک مورد نظر خود را از این نظر بررسی کنیدکه آیا حداکثر خاصیت جذب UV را دارد یا خیر؟
عینکهای آینهای ( Mirror-coated)
پوشش آینهای در واقع لایه نازکی از مواد فلزی مختلف است که بروی سطح عدسیهای معمولی پرداخت شده است. گرچه پوشش مزبور مقدار نور ورودی به چشم شما را کاهش میدهد، قابلیت کاملی در حفاظت چشم شما در مقابل اشعه UV نخواهد داشت.
عینکهای کمربندی (Wrapround)
عینکهای کمربندی طوری طراحی شدهاندکه مانع ورود نورهای درخشان از کنارههای قاب و رسیدن آنها به چشم میشوند. مطالعات نشان دادهاند که آنقدر شعاع UV از اطراف قاب عینکهای معمولی وارد چشم میشوند که میتوانند اثر سودبخش عدسیهای حفاظت کننده را کاهش دهد. از این نظر عینکهای آفتابی کمربندی که قاب بزرگی دارند و چشم را از تمامی زاویهها حفاظت میکنند مفیدند.
عینکهای سایه روشن (Gradient)
رنگ عدسیهای سایه روشن از بالا به پایین و یا از بالا و پایین تا وسط تغییر میکند و در واقع سایه روشن میشود. عدسیهای سایه روشن تک سایه ( تیره در بالا و روشتر در پایین ) میتوانند خیرگی نور آسمان را از بین برده و در عین حال امکان دید مناسبی را از قسمت پایینی فراهم کنند. این عینکها برای ورزش شیرجه هم مناسب هستند زیرا جلوی دید شما از تخته شیرجه را تاریک نمیکنند. ولی عینکهای مزبور برای شرایط برفی و یا در ساحل دریا مناسب نیستند، خصوصاً اگر قسمت پایینی آنها روشن باشد. لنزهای سایه روشن دو سایه (تیره در بالا و پایین و روشن در وسط ) ممکن است برای ورزشهایی از قبیل قایقرانی و یا اسکی که شعاعهای نورانی از سطح آب یا برف برمیگردد مناسب تر باشند.
عینکهای فتوکرومیک
یک عینک فتوکرومیک بطور اتوماتیک در نور درخشان تیره شده و در نور کم روشنتر میشود. در اکثر موارد تیره شدن عینک ظرف نیم دقیقیه صورت میگیرد و حال آنکه روشنتر شدن آن حدود 5 دقیقه طول میکشد. از نظر رنگ نیز بصورت یکنواخت و یا سایه روشن عرضه میشوند. گرچه عینکهای فتوکرومیک ممکن است از نظر جذب UV عینکهای آفتابی خوبی باشند، ولی ممکن است برای انطباق آنها با شرایط مختلف نوری مدت زمانی بطور ناخواسته صرف شود.
عینکهای تراش داده شده و صیقلی
بعضی عینکهای غیر طبی توسط کارخانههای سازندهشان طوری تراش داده وصیقل میشوند که کیفیت نهایی عدسی آنها تا حد مناسبی ارتقا یابد. البته عینکهایی که از تراش و صیقلی بودن مناسبی برخوردار نیستند به چشم شما آسیبی نمیزنند. قبل از هر چیز مطمئن شوید که عدسی عینک مورد نظر شما ساخت مناسبی داشته باشد. جهت قضاوت در مورد کیفیت عینک غیر طبی خود، به چیزی مستطیل شکل مثل موزاییک کف اتاق خود نگاه کنید. عینک را در فاصله دلخواه نگاه داشته و یک چشم خود را بپوشانید. عینک را به آهستگی و از یک سمت به سمت دیگر و سپس به بالا و پایین حرکت دهید. اگر خطوط در تمام موقعیت ها مستقیم بنظر برسند، عدسی مناسبی را انتخاب کردهاید. ولی اگر خطوط در هم میروند، خصوصاً اگر این خطوط در میدان مرکزی عدسی اینگونه بنظر میرسند، عینک دیگری را امتحان کنید.
عینکهای ضد ضربه
تمام عینکهای آفتابی باید معیارهای تعیین شده از سوی انجمن فدرال غذا و داروی آمریکا (FDA) را تضمین نمایند. (در کشور ما تاکنون هیچگونه کنترلی روی عرضه این قبیل عینکها وجود نداشته و ندارد و استفاده از آنها بیشتر جنبه تزیینی داشته تا محافظتی ). هیچ لنزی در واقع نشکستنی نیست، ولی احتمال شکستن عدسیهای پلاستیکی بعد از برخورد یک توپ یا سنگ، نسبت به عدسیهای شیشهای کمتر است. جنس اکثر عدسیهای عینکهای آفتابی غیرطبی پلاستیک است. پلاستیک پلیکربنات که در بسیاری از عینکهای ورزشی مورد استفاده قرار میگیرد، گرچه سفت است ولی به آسانی نیز خراش برمیدارد. چنانچه قرار است عدسی از این جنس خریداری نمایید حتماً عینکی را انتخاب کنید که خاصیت ضدخراش داشته باشد.
تیرگی لنز
یک عدسی متوسط معمولی برای استفادههای معمولی روزمره مناسب است. ولی اگر قرار است از عینک خود در شرایط کاملاً نورانی و روشن استفاده کنید لنزی تیرهتر را انتخاب نمایید. رنگ و درجه تیرگی لنز بههیچ وجه معیاری برای میزان توانایی جذب اشعه UV توسط آن عدسی نخواهد بود. بنابراین براساس رنگ عینک نمیتوان از توانایی آن در جذب اشعههای مضر مطمئن شد.
کسانیکه در معرض خطرات بخصوصی قرار دارند
بعضی افراد استعداد بیشتری جهت ابتلا به بیماریهای چشمی ناشی از UV دارند. مبتلایان به بیماریهای بخصوصی (از قبیل دژنراسیون ماکولا یا دیستروفیهای شبکیه) لازم است در شرایط بیرون از خانه همواره از چشم خود محافظت نمایند.
بیمارانی که تحت عمل کاتاراکت قراتر میگیرند
در کشور ما سالانه بیش از هزاران نفر تحت عمل کاتاراکت قرار میگیرند. در جریان این جراحیها، عدسی طبیعی چشم برداشته شده، و بدین ترتیب چشم تا حد بیشتری در معرض خطرات ناشی از UV قرار میگیرد.
در جریان و یا بعد از عمل کاتاراکت، بهجای عدسی طبیعی چشم معمولاً یک لنز داخل چشمی (Intraocular Lens:IOL) قرار داده میشود. عدسیهای داخل چشمی قدیمی نسبت به عینکهای معمولی یا عینکهای پلاستیکی، درصد کمتری اشعه UV را جذب میکردند. کارخانههای سازنده IOL در حال حاضر بسیاری از محصولات خود را بصورت جاذب اشعه UV میسازند.
چنانچه کاتاراکت (آب مروارید) چشم شما عمل شده است و لنزهای داخل چشمی شما نیز از نمونه IOL های جدید جاذب اشعه UV نیست، توصیه میشود از عینک آفتابی استفاده نموده و جهت اطمینان بیشتر از کلاه لبهدار استفاده کنید. چنانچه هنگام عمل آب مروارید از عدسیهای داخل چشمی جهت جایگزینی استفاده نشده است احتمال صدمه اشعه ماورا بنفش به چشم شما وجود دارد.
استفاده کنندگان کنتاکت لنز
کنتاکت لنز به تنهایی چشم شما را در مقابل اشعه UV محافظت نمیکند ولی در عین حال کنتاکت لنزهای بسیاری وجود دارد که توانایی محافظت در مقابل UV را دارا هستند. چنانچه کنتاکت لنز شما قابلیت مقابله با اشعه UV را ندارد. باز هم لازم است جهت محافظت از چشمهای خود از عینک آفتابی استفاده کنید.
داروهای حساس کننده به نور
داروهای حساس کننده به نور (داروهایی که پوست شما را به نور حساستر میکنند) میتوانند چشم شما را نیز به نور حساستر نمایند.
لازم است بههنگام مصرف هر یک از داروهای زیر، با چشم پزشک خود بدقت مشاوره کنید:
زمانیکه از این داروها استفاده میکنید هر بار که از خانه بیرون میروید از عینک آفتابی جاذب UV وکلاه لبهدار استفاده نمایید.
موارد خاص
حتی بهترین انواع عینکهای معمولی، قادر به حفاظت از چشم شما در مقابل منابع نوری شدید نیستند. جوشکاری، نورهای شدید برنزه کننده، شرایط شدید برفی و یا نگاه مستقیم به نور آفتاب (مثلاً در جریان خورشید گرفتگی) همگی میتوانند به چشم شما آسیب برسانند.
نگاه مستقیم به هریک ازاین منابع نوری بدون حفاظ کافی میتواند سبب ابتلای دردناک قرنیه بنام فتوکراتیت (Photokeratitihis) و یا حتی افت دائمی دید مرکزی شود.
نتیجه
بهترین عینکهای آفتابی آنهایی هستند که 100% شعاع UV را جذب نموده، بهترین کیفیت اپتیکی را داشته و کمترین احتمال شکسته شدن را داشته باشند.
